Abstract
اهداف: مصرف قلیان خصوصاً در جوانان روند رو به رشدی را طی کرده و افزایش شیوع مصرف دخانیات در میان دانش‌آموزان نگران‌کننده است. مطالعه حاضر با هدف بررسی تاثیر مداخله آموزشی مبتنی بر نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده در پیشگیری از مصرف قلیان در بین دانش‌آموزان دبیرستانی انجام شد. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر به‌صورت نیمه‌تجربی روی 400 نفر از دانش‌آموزان پسر مقطع دبیرستان (دوم و سوم) شهرستان فسا در سال 98-1397 انجام شد. نمونه‌ها با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند و در دو گروه کنترل (200 نفر) و آزمون (200 نفر) قرار گرفتند. مداخله آموزشی مبتنی بر مدل نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده برای گروه آزمون در قالب 7 جلسه آموزشی 55-50 دقیقه‌ای اجرا شد. پرسش‌نامه‌ای مشتمل بر اطلاعات دموگرافیک، سازه‌های نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده و رفتارهای پیشگیری‌کننده از مصرف قلیان در قبل و سه ماه پس از مداخله آموزشی توسط دو گروه تکمیل شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS 22 و آزمون‌های آماری T زوجی، T مستقل و مجذور کای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌ها: قبل از مداخله آموزشی، بین دو گروه آزمون و کنترل از نظر آگاهی، نگرش، هنجارهای انتزاعی، کنترل رفتاری درک‌شده، قصد و رفتارهای پیشگیری‌کننده از مصرف قلیان اختلاف معنی‌داری وجود نداشت (P>0.05)، اما سه ماه پس از مداخله آموزشی، گروه آزمون افزایش معنی‌داری در خصوص هر کدام از این متغیرها نشان داد (0.001=p)، در حالی که در گروه کنترل اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد (P>0.05). نتیجه‌گیری: مداخله آموزشی مبتنی بر نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده در پیشگیری از مصرف قلیان در دانش‌آموزان دبیرستانی موثر است.