عوامل شناختی اجتماعی پیش بینی کننده رفتارهای سلامت خواب در میان سالمندان ایرانی: کاربرد نظریه رفتار برنامه ریزی شده

Abstract

زمینه و هدف: اختلالات مربوط به کیفیت و کمیت خواب یکی از مهم‌ترین مسائل دوران سالمندی می‌باشند. رفتارهای سلامت خواب بعنوان یکی از بهترین روش‌های مقابله با اختلالات خواب در بین سالمندان عنوان شده‌اند. مطالعه حاضر با هدف تعیین عوامل شناختی اجتماعی پیش بینی کننده رفتارهای سلامت خواب در میان سالمندان مراجعه کننده به کانون‌های بازنشستگی شهر همدان انجام گردید. روش کار: این مطالعه مقطعی در سال 1399 در میان 288 نفر از سالمندان مراجعه کننده به کانون‌های بازنشستگی شهر همدان که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شده بودند، انجام شد. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه ای مشتمل بر داده‌های جمعیت شناختی و ساختارهای نظریه رفتار برنامه ریزی شده به روش خودگزارش دهی و بصورت آنلاین جمع‌آوری شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS-16 و با بهره‌گیری از آزمون‌های آماری همبستگی پیرسون، تی مستقل، کای دو و رگرسیون خطی در سطح معناداری 05/0 تجزیه و تحلیل شدند. یافته‌ها: میانگین و انحراف معیار سن سالمندان 3/6±2/67 سال بود. ساختارهای کنترل رفتار درک شده در خصوص رفتارهای سلامت خواب (409/0=β)، نگرش نسبت به انجام رفتارهای سلامت خواب (251/0=β) و هنجارهای ذهنی (205/0=β) ترغیب کننده انجام رفتارهای سلامت خواب به ترتیب پیش بینی کننده ای قوی تری برای قصد انجام رفتارهای سلامت خواب در بین سالمندان بودند که 2/29 درصد از واریانس قصد رفتار را تبیین کردند. همچنین قصد رفتار (429/0=β) و کنترل رفتار درک شده (167/0=β) نیز پیش بینی کننده رفتارهای سلامت خواب در بین سالمندان بودند. بین سطح تحصیلات و رفتارهای سلامت خواب رابطه آماری معنی داری مشاهده شد (05/0>P). نتیجه گیری: به نظر می‌رسد توسعه و پیاده سازی برنامه‌های آموزشی مبتنی بر نظریه رفتار برنامه ریزی شده جهت بهبود ساختارهای نگرش، هنجارهای انتزاعی و کنترل رفتار درک شده می‌تواند در ارتقاء رفتارهای سلامت خواب و کیفیت خواب در بین سالمندان نقش موثری ایفا نماید.