Abstract
اهداف: قلیان امروزه در بین جوانان محبوبیت زیادی پیدا کرده است. با توجه به افزایش شیوع مصرف قلیان در بین دانشجویان، مطالعه حاضر با هدف تعیین تاثیر مداخله آموزشی بر قصد ترک مصرف قلیان در بین دانشجویان پسر با بهره‌گیری از نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده و رویکرد فرآیند رفتار بهداشتی انجام شد. مواد و روش‌ها: این مطالعه نیمه‌تجربی روی 150 دانشجوی پسر مصرف‌کننده قلیان در دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار در سال 1396 انجام شد که به‌صورت تصادفی ساده انتخاب و در دو گروه مداخله و کنترل (هر گروه 75 نفر) قرار گرفتند. ابزار گردآوری اطلاعات شامل پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه محقق‌ساخته مبتنی بر سازه‌های فاز انگیزشی رویکرد فرآیند رفتار بهداشتی و نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده بود. مداخله طی 6 جلسه 45 دقیقه‌ای برای گروه مداخله برگزار شد. هر دو گروه، پرسش‌نامه‌ها را قبل و یک ماه پس از مداخله تکمیل نمودند. داده‌ها در نرم‌افزار SPSS 23 و توسط آزمون‌های آماری تحلیل شدند. یافته‌ها: بین دو گروه، قبل از مداخله از نظر میانگین نمرات درک خطر، انتظارات پیامد، خودکارآمدی عمل، نگرش، هنجارهای انتزاعی، کنترل رفتاری درک‌شده و قصد رفتاری نسبت به ترک مصرف قلیان، تفاوت آماری معنی‌داری وجود نداشت (0.05p>)، در حالی که بعد از مداخله به‌جز سازه نگرش، این تفاوت‌ها معنی‌دار بود (0.05p<). همچنین پس از مداخله، قصد ترک مصرف قلیان در دانشجویان گروه مداخله نسبت به گروه کنترل تفاوت معنی‌داری داشت (0.004=p). نتیجه‌گیری: مداخله آموزشی طراحی‌شده براساس نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده و مرحله انگیزشی رویکرد فرآیند رفتار بهداشتی در ایجاد قصد ترک مصرف قلیان در میان دانشجویان اثربخش است.